කංචුකා ධර්මසිරි අධ්‍යක්ෂණය කළ නොදුටු ඇස් පර්යේෂණාත්මක බහුමාධ්‍ය වේදිකා නාට්‍යය සැප්තැම්බර් 18 සවස 7ට පේරාදෙණිය විශ්ව විද්‍යාලයේ WUS රංග පීඨයේ දීත් සැප්තැම්බර් 21 සවස 3.30 ට සහ 6.45ට බොරැල්ල නාමෙල් මාලිනී පුංචි තියටර් හි දීත් වේදිකාගත වේ.

කුමාරි කුමාරගමගේගේ උරෙයිප්පු සාප්පාඩ/නොඇසූ කන්වලට කෘතියෙහි එන පද්‍ය සහ බර්ටෝල්ට් බ්‍රෙෂ්ට් යුද්ධය, ප්‍රචණ්ඩත්වය හා බලය පිළිබඳ ලියූ පද්‍ය නොදුටු ඇස් නාට්‍යයට පාදක වී ඇත. කුමාරගමගේගේ පද්‍ය ශ්‍රී ලංකාවේ තිස් අවුරුදු යුද්ධයේ බලපෑමට ලක් වූ ස්ත්‍රීන්, දරුවන් හා මිනිසුන්ගේ දෛනික ජීවිතය ග්‍රහණය කරගනී; ගැටුම්කාරී සන්දර්භයක් තුළ ජීවිතයේ බිඳ විසිර යාම විදහා පාමින් එහි දී පන්ති භේදය හා ස්ත්‍රී-පුරුෂ සමාජභාවය ක්‍රියාත්මක වන අන්දම දෙස අවධානය යොමු කරයි. යුද්ධයෙහි ආර්ථික හා දේශපාලනික යටිතලය ගවේෂණය කරන බ්‍රෙෂ්ට්, සාමාන්‍ය ස්ත්‍රීන් හා පුරුෂයින් එවැනි විනාශකාරී සන්තතීන්ගේ අවසන් ගොදුරු බවට පත් වන අයුරු පෙන්නුම් කරයි. නොදුටු ඇස් නාට්‍යය තුළ, කුමාරගමගේගේත් බ්‍රෙෂ්ට්ගේත් කවි බහුමාධ්‍ය රංගයක් ලෙස ප්‍රතිනිර්මාණය වෙයි. එහි දී යුද්ධයෙහි ප්‍රචණ්ඩත්වයේ මානුෂීය ප්‍රතිවිපාක ග්‍රහණය කරගැනීමත් ඒ පිළිබඳ විචාරාත්මක බැල්මක් හෙළීමත් සඳහා චලන, නිසලතාව, ශබ්ද හා නිශ්ශබ්දතාව උපයෝගී කරගැනේ. තව ද එය අප ජීවත් වන අවකාශ සමග අපට ඇති සම්බන්ධය ප්‍රශ්න කරන්නේ අවකාශය, මතකය, ශරීර හා ප්‍රචණ්ඩත්වය අතර සබඳතා විභාග කිරීම මඟිනි.

මෙම කෘතිය පේරාදෙණිය විශ්ව විද්‍යාලයේ සිසුන්, ආචාර්යවරුන්, Theatre of the Melting Clock සාමූහිකය හා ආරාධිත කලාකරුවන් පිරිසකගේ සාමූහික ක්‍රියාකාරීත්වයක ප්‍රතිඵලය වෙයි. නළුවන්, සංගීතඥයන්, නර්තකයින් හා වීඩියෝ කලාකරුවන් ඒ ඒ අංශවල නිපුණතා රැගෙන එමින් කලාත්මක හා තාක්ෂණික දායකත්වය ලබා දෙමින් වැඩමුළු අවකාශයක් තුළ කෘතිය නිර්මාණය කර තිබේ.

ප්‍රවේශපත්‍ර දැන් පුංචි තියටර් වෙතින් ලබාගත හැකි ය. පේරාදෙණිය දර්ශනයේ ප්‍රවේශපත්‍ර වෙන් කරගැනීම සඳහා 0775903949 අමතන්න.

ලේඛක ශක්තික සත්කුමාර අත්අඩංගුවට ගෙන ඔහුට එරෙහි ව අධිකරණ ක්‍රියාදාමයක් දියත් කිරීම කලා නිර්මාණකරණයට හා ප්‍රකාශන නිදහසට එල්ල කෙරුණු බරපතල පහරකි. ඔහු වහා නිදහස් කරන මෙන් මම බල කර සිටිමි.

සිංහල පත පොත කියවන පාඨකයාට ශක්තික සත්කුමාර ආගන්තුකයෙක් නො වේ. දසකයකට අධික කාලයක් පුරා අපට ඔහුගේ නිර්මාණ හා විචාරාත්මක කෘති අසා-දැක-කියවා පුරුදු ය.

ඔහු නොකඩවා සිරභාරයේ රඳවා තිබෙන්නේ බෞද්ධ අන්තවාදී කණ්ඩායම්වල උදහසට පාත්‍ර වන පරිදි කෙටිකතාවක් ලියා සිය ෆේස්බුක් පිටුව තුළ පළ කිරීම හේතුවෙනි. කලා කෘති වාරණයට ලක් වීම සම්බන්ධ දිගු ඉතිහාසයක් සහිත ශ්‍රී ලංකාව තුළ මෙලෙස කලා නිර්මාණයක නිරත වූ ලේඛකයකු අත්අඩංගුවට පත් ව ඇත්තේ පළමු වතාවට ය. ඔහු අත්අඩංගුවේ සිටින අතර පැවැති ජනාධිපති මාධ්‍ය සම්මාන උළෙලේ දී රටේ ජනාධිපති "දීලා තියෙන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වනස ගන්න එපා" යි මාධ්‍යවේදීන්ට තර්ජනාංගුලිය එසවී ය. අප්‍රේල් 21 වැනි දා එල්ල වූ ත්‍රස්ත ප්‍රහාර හේතුවක් කරගනිමින් සමාජ මාධ්‍ය මත පැනවූ වාරණය තව ම ක්‍රියාත්මක ය. තව ද හදිසි නීතිය පනවා ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනතේ වගන්ති ද බලාත්මක කරමින් මර්දනය වඩාත් වැරගන්වනු ලැබ ඇත. අධිරාජ්‍යවාදී යුද අපරාධ ලොවට හෙළි කළ චෙල්සී මෑනිං සහ ජූලියන් අසාන්ජ් ලෝක ගෝලය අනිත් පැත්තේ සිර මැඳිරි තුළ අතිශය අවිනිශ්චිත අනාගතයකට මුහුණ දී සිටිති. ලොව පුරා අන්ත දක්ෂිණාංශික දේශපාලන පක්ෂ හා කන්ඩායම් සිය අනුහස පතුරමින් ප්‍රධාන ධාරාවේ වේදිකා මතට අවතීර්ණ වෙමින් සිටිත්. සත්කුමාරට එරෙහි වෛරී ප්‍රචාර සහිත උද්ඝෝෂණයක් දියත් කොට එය අධිකරණය දක්වා ගෙන ගිය බෞද්ධ කන්ඩායම් ශක්තිය වඩාගන්නේ ද එම පුළුල් වාතාවරණයෙහි කොටසක් හැටියට ය.

සත්කුමාර විසින් රචිත "අර්ධ" කෙටිකතාවේ විෂය පරාසය තුළ ම තිබෙන තවත් කෘති අතීතයේ දී ද බිහි ව තිබේ. මෙවැනි තේමා සිංහල සාහිත්‍යයෙහි දුර්ලභ නැත. පාඨකයෝ ඒවා බොහෝ කලක් තිස්සේ ඉතා සාමාන්‍ය අන්දමින් කියැවූහ. පාලකයින්ට හා ආගමික සංස්ථාවන්ට ඒවා ඉහිලුම් නොදෙන තත්වයක් උදා වී ලේඛකයින්ට හිරගෙවල්වල ලගින්ට සිදු වූයේ නැත. මෙය අලුත් තත්වයකි; පෙර පැවති වාරණය හා මර්දනය නව තලයකට නැංවීමකි.

පෙනෙන පරිදි බෞද්ධ කණ්ඩායම්වල උදහසට ලක් ව ඇත්තේ සත්කුමාරගේ කෘතියෙහි ඇති ගරුසරු නැති ස්වරය හා අන්තර්ගතය යි. ඔහුගේ කෘතියෙහි ඇති ඍජු, ඇතැම් විට රළු පරළු පවා වූ ලක්ෂණ අපට ඇඟවුම් කරන්නේ කුමක් ද යන්න කල්පනා කර බැලීම වැදගත් ය. බෞද්ධ සංස්ථාපිතය සාහිත්‍ය නිර්මාණ තුළ සමීප පරීක්ෂාවට ලක් කිරීමට හා ඇතැම් විට ප්‍රහාරයට ලක් කිරීමට අලුත් පරම්පරාවක ලේඛක ලේඛිකාවන් තුළ තිබෙන නොපසුබට නැඹුරුවට මේ කෘතිය නිදසුනකි.

නව පරපුරේ ඇතැම් ලේඛකයෝ තව දුරටත් ආගමික සංස්ථා හා ඒවායේ නායක චරිත අසහාය, විමර්ශනයට ලක් නොවිය යුතු මාතෘකා ලෙස නොසලකති. තව ද එම සංස්ථාවන් කෙරෙහි දැවෙන කෝපයක් ද ඔවුන්ගේ සමහර නිර්මාණවලින් පළ වෙයි. මෙය ඒවායෙහි යොදාගැනෙන සංකල්පරූප හා වාංමාලාව දුටු පමණින් ම හඳුනාගත හැකි ලක්ෂණයකි. එක් අතකින් එම සංස්ථාවන් දිගු කලක් මුළුල්ලේ භුක්ති විඳි සදාචාර අධිකාරයේ ගරා වැටීමක් මෙයින් සලකුණු කෙරන බව මම කල්පනා කරමි. ලේඛකයෝ පෙර පැවති පිළිවෙල නොතකා, ආගමික සදාචාර නියර නොතකා ලිවීමට නැඹුරු වෙමින් සිටිති. කලාත්මක ප්‍රකාශනය මත යම් මට්ටමකින් පැවති සිය අධිකාරය මෙලෙස ගරා වැටීමට එරෙහි ව බෞද්ධ සංස්ථාපිතය තුළ වඩාත් අන්තවාදී කල්ලි දක්වන වියරු ප්‍රතික්‍රියාවක ප්‍රකාශනයක් හැටියට ඔවුන් සත්කුමාරට එරෙහි ව දියත් කළ ප්‍රහාරය හඳුනාගත හැකි ය. එය අර්බුද ග්‍රස්ත පාලක පන්තියේ මර්දක අවශ්‍යතා සමග ජාඩියට මූඩිය මෙන් පෑහෙයි. දිගු කලක් තිස්සේ - විශේෂයෙන් මෙරට තිස් අවුරුදු යුද කාල පරිච්ඡේදය තුළ - මේ දෙපාර්ශ්වය අතර පැවති සන්ධානය ගැන නොදන්නා කෙනෙක් නැත.

ලිවිය යුතු දේ හා සිතිය යුතු දේ පිළිබඳ එකල කලාකරුවන්ට නිකුත් කෙරුණු ඇණවුම් ගැන සත්කුමාර මීට දසකයකට පෙර ලියූ කවියක මෙසේ සඳහන් වෙයි:

“කොටියා කොටියාමය දෙමළා දෙමළාමය මේක අපේ සිංහල රට ලිවිය යුතුයි සිංහලකම ගැන

"තව දස වසරකින් සුරපුරක් වේය මේ ලක වේලක් කා දිනකට සැමදෙන දකිව් ඒ සිහිනය”

මගේ කවිය රාවය, 2009 ඔක්තෝබර් 11, 18 පිටුව.

දිගු කලක් තිස්සේ අප ලේඛකයා සිරමැඳිරි තුළ කොටු කර උසාවි ගාණේ රස්තියාදු කළ හැකි පරිදි ඉතා සූක්ෂ්ම අන්දමින් ගණන් බලා නීති සංකලනය කරමින් ඔවුන් මෙම නඩුව අටවා ඇති බව පැහැදිලි ය. එමඟින් තවත් බොහෝ දෙනෙකුට පාඩමක් ඉගැන්වීම ඔවුන්ගේ අපේක්ෂාව බව පෙනේ.

සත්කුමාර සිරගත කිරීම ගැන විරෝධය පළ කරන ඇතැමෙක් (අතිරේක සඳහනක් එකතු කරමින්) ඔහුගේ කෘතියෙහි "කලාත්මක අගය" පිළිබඳ තමන්ට විවේචන ඇති බව ද කීමට අමතක නොකරති: "මර්දනයට විරුද්ධයි, ඒත් ..." මා සිතන්නේ මෙය මාතෘකාවෙන් පිට පැනීමක් බව ය. සත්කුමාර සිරගත කරන මොහොත වන විට අපි කිසිවකුත් ඔහුගේ කෘතියෙහි කලාත්මක අගය ගැන විවාදයක යෙදී නොසිටියෙමු. මේ සාකච්ඡාව ආරම්භ කර දුන්නෝ බෞද්ධ අන්තවාදීහු ය. මර්දනයට ලක් ව සිටින කලාකරුවකුගේ කෘතිවල රුව-ගුණ විනිශ්චය කිරීමට එවැනි කල්ලිවල හා අධිකරණයේ මූලාරම්භකත්වය අපි නොපැතිය යුතු වෙමු. සත්තකින් ම වාරණය හා මර්දනය එන්නේ මේ ස්වරූපයෙනි. පළමු පහර එල්ල වන්නේ ශේක්ස්පියර්ට නො වේ. පළමු පහර එල්ල වන්නේ විරුද්ධවාදීන් වැඩියෙන් සිටින, එතරම් දෙනෙකු සාහිත්‍යික වශයෙන් ආරක්ෂා කිරීමට ඉදිරිපත් නොවන වර්ගයේ කෘතියකට ය; එවැන්නක් ලියූ කලාකරුවකුට ය. දෙවැනි, තෙවැනි පහරවල් කම්මැල්ලවීරලාට, පියල් කාරියවසම්ලාට පමනක් නො ව මාර්ටින් වික්‍රමසිංහට ද වදිනු ඇත. අප මේ ක්‍රියාදාමයට විරුද්ධ විය යුත්තේ කොන්දේසි විරහිත ව ය.

මෙලෙස කලාකරුවකු සිර භාරයට ගෙන දිගු කලක් මුළුල්ලේ පීඩාවට පත් කරනු ලැබීම, කලා නිර්මාණ නිදහස හා අදහස් ප්‍රකාශනයේ අයිතිය අගයන සියලු දෙනාගේ විරෝධයට ලක් විය යුතු කරුණකි. එහෙයින් ඊට එරෙහි ව විවෘත ව හඬ නඟමින් පෙරට එන මෙන් සියලු කලාකරුවන්ගෙන් ඉල්ලා සිටිමි.

පෙර කී පරිදි චෙල්සී මෑනිංට හා ජූලියන් අසාන්ජ්ට එරෙහි ව දියත් ව ඇති ප්‍රහාරය මෙන් ම ශක්තික සත්කුමාරට එරෙහි ක්‍රියාදාමය ද තක්සේරු කරගත යුත්තේ ලොව වටා ප්‍රජාතන්ත්‍ර අයිතීන්ට එල්ල වෙමින් පවතින ප්‍රහාරවල කොටසක් ලෙස යි. මෙම ප්‍රජාතන්ත්‍ර අයිතීන්, ඒවා විනාශ කිරීමේ යෙදී සිටින පාලක පන්තියේ ම ඒ හෝ මේ කණ්ඩායම ලවා ආරක්ෂා කරවාගත නොහැකි ය. එම අයිතීන් ආරක්ෂා කිරීම, ධනවාදයට එරෙහි සටනේ එක ම ශක්‍ය පන්ති බලවේගය වන කම්කරු පන්තියේ උර මත දැන් රැඳී පවතී. එහෙයින් අප පෙළගැසිය යුත්තේ එම කම්කරු පන්තිය පසුපස ය. මේ නිශ්චිත පදනම මත පිහිටා සත්කුමාර නිදහස් කරගැනීම සඳහා සසප දියත් කර ඇති උද්ඝෝෂණයට මගේ පූර්ණ සහාය පළ කර සිටිමි.

ලොහාන් ගුණවීර (දෘශ්‍ය හා අභිවහන කලාකරු සහ පරිවර්තක) 2019 අප්‍රේල් 28

[ඉහළ පළ කර ඇත්තේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය වෙත මවිසින් යවන ලද ප්‍රකාශය යි. මෙහි සංස්කරණය කරන ලද කොටස් 2019 මැයි 5 වැනි දින ලේඛක ශක්තික සත්කුමාර නිදහස් කර ගැනීමේ සසප උද්ඝෝෂනයට කලාකරුවෝ සහාය පල කරති යන මැයින් එම අඩවියෙහි පළ වූ ලිපිය තුළ අන්තර්ගත විය.]

එය සාමාන්‍යයෙන් කවි ලිවීම සඳහා ම සකස් වුණු තැනක් නොවුණත් දැන් ගොඩක් අය ෆේස්බුක් තුළ කවි ලියා පළ කරනවා. ට්විටර් සහ ඉන්ස්ටග්‍රෑම් අඩවිවලට කවි ලියන අයත් ඉන්නවා. සමහරු මේ එක් මාධ්‍යයක් විශේෂයෙන් ඉලක්ක කරගෙන ම කවි ලියන බවත් පේන්න තියෙනවා. මම දැක්කා සමහර කවියෝ ඉන්ස්ටග්‍රෑම් අඩවියේ රූපවල හැඩහුරුකමට සරිලන පරිදි දෘශ්‍යමය වසයෙන් සිය කවි සංවිධානය කරගන්නා අන්දම. මේ ආකාරයේ නව මාධ්‍ය අවකාශ නිසා කවියේ අලුත් හැඩතල වර්ධනය වෙන්න ඉඩ තියෙනවා. කවි හැටියට හඳුන්වන දෙයෙහි ම පරිණාමයකටත් ඉඩ නැතුවා නෙමෙයි. මේක කවදත් අලුත් මාධ්‍යයක් පැමිණෙන විට සිදු වෙන ක්‍රියාවලියක්. මුද්‍රිත පුවත්පත තුළ කවියට තිබුණ සහ තිබෙන ඉඩකඩත් බොහෝ විට කවිවල හැඩතල නිර්ණය කළා. තවමත් කරනවා, මම හිතන්නේ.

මේක ඊනියා නරක දෙයක් හැටියට දකින උදවියත් නැතුවා නෙමෙයි. ඔවුන්ගේ විරෝධයේ පදනම වෙන්නේ ඊට පෙර හොඳ යැ යි සම්මත, සවිබල, කවිබල පරාක්‍රමයෙන් යුතු කාව්‍ය ආකෘති වෙනුවට අමුතු අමුතු හැඩ ගන්නා කවිකම් මේ අලුත් මාධ්‍ය මඟින් දිරිගැන්වීම යි. ඒ නිසා කවිය වළ පල්ලට යනවා ය කියා හඬ නැඟීම, ඒ හැටියට ගත් විට අන්තර්ගතයෙන් තොර බව මගේ හැඟීම යි. ප්‍රශ්නය පටන්ගත යුත්තේ කොතනින් ද? මා හිතන හැටියට නව කවි ප්‍රවණතා පිළිබඳ විවේචනාත්මක පරීක්ෂාවක් හෝ සමාලෝචනයක් පටන්ගත යුත්තේ කවිවල අන්තර්ගතයෙන් මිස ඒවායේ ආකෘතිය හෝ ඒවා පළ වන්නේ කොහේදැයි හෙවීමෙන් නෙමේ. මේ නව කවි, සිය වස්තු විෂය ප්‍රතිනිර්මාණය හා ප්‍රතිඅර්ථකථනය කරන්න සමත් වෙන්නේ මොන තරම් නිර්මාණාත්මක ආකාරයකට ද කියන ප්‍රශ්නය ආරම්භක ප්‍රශ්නයක් හැටියට මතු කරන්න පුළුවන්. තවත් කුඩා කොටස්වලට කැඩුවොත් මේ නව කවිවල වස්තු විෂයයන් මොනවා ද? ඒවා තුළ දැකිය හැකි නව ප්‍රවණතා මොනවා ද? මේ ප්‍රකාශන උත්පාතය තුළ බිහි වෙන කවි කෙතරම් සාර්ථක අන්දමින් සිය වස්තු විෂය ප්‍රතිනිර්මාණය කොට, ප්‍රතිඅර්ථකථනය කරන්න සමත් වෙනවා ද?

පොදුවේ සාහිත්‍යය සම්බන්ධයෙන් දකින්න තියෙන දුෂ්කරතා හා ගැටලු දෙස බැලීම තව මොහොතකට කල් දමා සමාජ මාධ්‍ය තුළ මා දකින එක ලක්ෂණයක් ඉස්මතු කරන්න මම කැමති යි. මේ අනන්ත අනුචලනය (infinite scroll) දිගේ ගමන් කරන, අඛණ්ඩ කාලරේඛාවක් දිගේ ඇදී යන සෙයක් දිස් වන සමාජ මාධ්‍ය ධාරාව අපේ අවධාන ඉතා කුඩා කැබැලිවලට කඩාදමා ඇති බව නිරීක්ෂණය කළ හැකි යි. අපි කිසියම් ලිපියක, සටහනක, රූපයක, ප්‍රතිචාරයක එල්බගන්නේ ඉතා සුළු අසුරු සැණක් ය යි කිව හැකි මොහොතකට පමණ යි. මේ ගැන කෙරුණු අධ්‍යයන ඕනෑ තරම් හොයාගන්න පුළුවන්. නමුත් මේ සුළු මොහොත, අදාළ ලිපිය, සටහන, රූපය, කවිය, ප්‍රතිචාරය දුටු බවට කියා පෑමට (claim) අපට අයිතිය ලබා දෙනවා. දුටු වන ම කැමැත්ත පළ කරන (like) මාර්ග ද තිබෙන නිසා මෙය වඩාත් වේගවත්. මේ භුක්ති විඳීමේ, පරිභෝජනයේ හෝ "රස විඳීමේ" වේගවත් හා ක්ෂණභංගුර භාවය නිසා කියැවීමට හා නැරඹීමට අමුතු අරුතක් එකතු වී තියෙනවා ද? එහෙමත් නැත්නම් කියවීම හා නැරඹීම වෙනත් තත්වයකට "කඩා වැටී" හෝ "බාල්දු වී" තියෙනවා ද? මේ ප්‍රශ්නවලට හදා නිම කළ උත්තර මා සතුව නැහැ. ඒත් මේවා අප කල්පනා කර බැලිය යුතු දේවල් බව යෝජනා කරන්න මම කැමති යි.

එම යෝජනාවේ ම දිගුවක් හැටියට මෙහෙම කිව්වොත් :

මේ අතිශය කෙටි, ක්ෂුද්‍ර අවධාන කාලය නිසා කවිය ලියන, රූපය නිමවන අය තම කෘතිය පිළිබඳ කරන තක්සේරුව හෝ පෙරදැකීම වෙනස් වී තිබෙනවා විය හැකි යි. වඩා පරිසමාප්ත කරන ලද, වඩා සෙමෙන්, කල් ගතකරමින් භුක්ති විඳිය හැකි, රස විඳිය හැකි දේ වෙනුවට අර කෙටි කාලය තුළ අවධානය පැහැරගත හැකි දේ නිපදවීමට ඔවුන්ට දිරිමත් කිරීමක් තිබෙනවා විය හැකි යි. කවි ගීත බවටත් සංගීත වීඩියෝ බවටත් පත් වීමත් නතර වී නැහැ. මේක නව කවි අවකාශ තුළ පෙර තරම් ප්‍රමුඛත්වයට පත් දෙයක් ද යන්න හොයාබලන්න මට ඉඩක් ලැබුණේ නැති නිසා ඒ ගැන දිගට කතා කරන්න විදිහක් තව ම නැහැ. කෙසේ වෙතත් කල් ගත වන, තලු මරා හෙමිහිට රස විඳින දෙයක සිට සැණෙකින් සමාජ මාධ්‍ය කාල ප්‍රවාහයක පෙනී නොපෙනී වියැකී යන දෙයක් බවට කවිය (නොඑසේ නම් කවිය නමින් හැඳින්වෙන කලාපයෙන් සැලකිය යුතු කොටසක්) පත් ව තිබෙන බව අපට එකඟ විය හැකි යි.

රූපමය කලා කෘති සම්බන්ධයෙනුත් මේක සාධාරණ නිගමනයක්. වීඩියෝ හා ඡායාරූප කෘතිත් මේ විදිහට වේගයෙන් බිහි වෙනවා. ඒවා දැකබලාගැනීමේ ක්‍රියාවලිය ඊටත් වඩා වේගවත්.

මඳ කලකට පෙර තීර්ථ කලාගාරයේ දී ගොරොද් උස්තිනොව් නමින් හැඳින්වෙන ක්ෂුද්‍ර කලාකරු කණ්ඩායමකගේ ඉදිරිපත් කිරීමක් දැකගන්න ලැබුණා. ඔවුන්ගේ කෘති, බොහෝ විට ස්ථාපන හෝ මූර්ති ලෙස හැඳින්විය හැකි දේවල්. ඒවා අතිශයින් ක්ෂුද්‍ර ප්‍රමාණයෙන් යුක්ත වන නිසා ඒවා නැරඹීමට හෝ ඒවා සමඟ ගනුදෙනු කිරීමට නම් විශේෂ කාලයක් හා අවකාශයක් ඒ වෙනුවෙන් "ආයෝජනය" කළ යුතු යි. වේගවත් සමාජ මාධ්‍ය කාල ප්‍රවාහයක පෙනී නොපෙනී යන රූපයක් දැක, ලයික් එකක් දමා කැමැත්ත පළ කර අදාළ රූපය "දැක තිබෙන" බව කියාපෑම තරම් ලෙහෙසියෙන් මෙම කෘති දැක ඇති බව කියන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. මා හිතන්නේ මේ ප්‍රවේශය අර වේගවත් ප්‍රවාහය විසින් මතු කරන සෞන්දර්යවිද්‍යාත්මක හා සංස්කෘතික ප්‍රශ්න පිළිබඳ දැනුවත් ප්‍රතික්‍රියාවක්. මේ ලක්ෂණය දිගු කාල අභිවහන කලා (long durational performance art) කෘති සතුවත් තියෙන බව මගේ හැඟීම යි. ඒවා නරඹන්නාගෙන් (නැතහොත් සහභාගියාගෙන්), වඩා වෙනස් කාලයක් හා අවකාශීය නියුක්තියක් (engagement) ඉල්ලා සිටිනවා. එවැනි කෘතියක් දැක ඇති බව කීම සඳහා, අර කලින් කී අධිවේග සමාජ මාධ්‍ය ප්‍රවාහයෙන් දිරිමත් කෙරෙන වේගයෙන් කෘතිය සමඟ නිමග්න වීම සෑහෙන්නේ නෑ.

නව මාධ්‍ය කවියෙහි නිරත වන කවියන්ට හා රසිකයින්ට සලකා බැලීමට යමක් ඉහත කී ප්‍රවේශය තුළ ඇතැයි මට හිතෙනවා.

ඒත්, සමාවෙන්න, මේක ශබ්ද නඟා සිතීමක් විතර යි. හදා නිම කළ අදහසක් නෙමෙයි.

ප්‍රිය මිතුරු මිතුරියනි,

වසර පහලොවක කාලයක් තිස්සේ වරින් වර නලුනිලි කන්ඩායම් කිහිපයක් සමග පිරිපහදු වී, හැදී වැඩී පදම් වුනු තට්ට ගායිකාව නාට්‍ය පිටපත සැප්තැම්බර් 2 වැනි සෙනසුරාදා හවස 3 ට ජාතික පුස්තකාල හා ප්‍රලේඛන සේවා මන්ඩල ශ්‍රවනාගාරයේ දී පොතක් හැටියට දොරට වඩිනවා. තට්ට ගායිකාව යනු අභූතරූපී නාට්‍ය සම්ප්‍රදාය තුල ප්‍රමුඛතම කෘතියක් ලෙස සැලකුම් ලබන යූජෙන් ඉයොනෙස්කෝගේ La Cantatrice Chauve හෙවත් The Bald Soprano නාට්‍යයෙහි සිංහල අනුවර්තනයක්. තට්ට ගායිකාව පමනක් නොව පොදුවේ අභූතරූපී නාට්‍ය රසවිඳින, හදාරන හෝ නිශ්පාදනය කරන අවකාශයකට ප්‍රයෝජනවත් වන තවත් ලිපි කිහිපයකුත් මේ පොතට ඇතුලත්. La Cantatrice Chauve වේදිකාගත වූ පසු ඉයොනෙස්කෝ සිය කෘතිය පිලිබඳ විවිධ පැතිවලින් බලමින්, ආවර්ජනය කරමින් අවස්ථා තුනක දී ලියූ ලිපි තුනක් අපි සිංහලයට පරිවර්තනය කලා. ඒ වගේ ම අභූතරූපී නාට්‍ය ගැන සඳහන් වන හැම විටක ම නොවැරදී ම සිහියට එන ශාස්ත්‍රඥයා සහ විචාරකයා වන මාටින් එස්ලින් ලියූ The Theatre of the Absurd නමැති සුප්‍රකට ලිපිය ද සිංහල බසින් මෙහි උපග්‍රන්ථයට ඇතුලත් කර තිබෙනවා. අපට අවශ්‍ය වුනේ ඉයොනෙස්කෝ සහ එස්ලිනුත් මෙය කියවන රසිකයින්ගේ පිලිසඳරට එකතු කරන්න යි. ඊට අමතර ව මේ නාට්‍යය සිංහල බසට පරිවර්තනය කොට සිංහල භාශාවෙන් නාට්‍ය රසවිඳින රසික පර්ශදයක් වෙත ගෙන ඒමේ ක්‍රියාවලියෙහි විවිධ පැති පිලිබඳ අවලෝකනයක යෙදෙන කංචුකා ධර්මසිරි ලියූ ලිපියක් ද මෙයට ඇතුලත්.

පොත දොරට වඩිද්දී මහාචාර්ය අශෝක ද සොයිසා, ප්‍රවීන ඡායාරූපවේදී හේමන්ත අරුනසිරි, මහාචාර්ය සිවමෝහන් සුමදි සහ මහාචාර්ය අර්ජුන පරාක්‍රම මූලික අදහස් දැක්වීම් කිහිපයක් සිදු කරනවා. ඔවුන් මේ නාට්‍යය විවිධ අවස්ථාවල (ඇතැම් විට වාර කිහිපයක්!) විවේචනශීලී ව නැරඹූ, මේ නාට්‍යය කියැවූ සහෘදයෝ. මේ දොරට වැඩුමේ උලෙල තට්ට ගායිකාව පිලිබඳ කතාබහ කරන අතර, නාට්‍ය කලාව හා පරිවර්තන සාහිත්‍යය පිලිබඳ පොදු ගැටලු හා ඒවායේ සමාජ-දේශපාලන මානයන් සාකච්ඡාවට ගන්නා සභාවක් හැටියට සංවිධානය කිරීම අපේ අරමුන යි. ඒ සඳහා නාට්‍ය ලැදි, සාහිත්‍ය ලැදි, හිතමිතුරු ඔබේ සහභාගීත්වය අපි ඉතසිතින් අපේක්ශා කරනවා. දැන් ම මේ දිනය හා වේලාව වෙන් කර තබා ගන්න. මේ ආරංචිය මෙවැනි විශයයන් ගැන උනන්දුවක් දක්වන ඔබේ සගයන්ටත් දන්වන්න, ඔවුන් කැටුව එන්න. එදිනට හමු වෙමු!

https://www.facebook.com/events/1165593820208439/

ප්‍රවීන නාට්‍යවේදී ජයලත් මනෝරත්න රචනා කොට අධ්‍යක්ශනය කල හඬ නිහඬ නාට්‍යය පසුගිය දා (ජූලි 26) පේරාදෙනිය විශ්ව විද්‍යාලයේ එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍ර එලිමහන් රංග පීඨයේ දී වේදිකාගත වුනා. නාට්‍ය දැක්ම සංවිධානය කර තිබුනේ ඉංජිනේරු පීඨ ශිශ්‍ය සංගමයේ 'අරුනැල්ල' ශිශ්‍යත්ව අරමුදලට ආධාර පිනිස. පෙට්‍රෝලියම් කම්කරුවන්ගේ වර්ජනය නිසා කොලොන්නාව ප්‍රදේශයේ හටගත් තදබදය හේතුවෙන් නාට්‍ය කන්ඩායම පේරාදෙනියට ලඟා වෙන විට නාට්‍යය පටන්ගන්නා වේලාව පහුවෙලා. සෙනග වැඩි වේ ය යන බියෙන් පැයකට පමන කලින් රංග පීඨය කරා ගිය අපට තවත් වැඩිපුර පැයක් පමන නාට්‍යය පටන්ගන්නා තුරු රැඳී ඉන්න සිදු වුනා. කෙසේ වෙතත් අප බෙහෙවින් ප්‍රිය කරන නලුනිලි පිරිස වේදිකාවට අවතීර්න වනු දැකීමෙන් අපේ වෙහෙස මොහොතකට නිවී ගියා.

හඬ නිහඬ නාට්‍යය, ග්‍රැමෆෝන් යුගයේ සංගීතඥයකු වූ ජේමිස් සිල්වාගේ (ප්‍රබන්ධිත චරිතයක්) ජීවිතය හා එහි ඛේදාන්තය වටා ගොඩනැඟුනක්. ක්‍රමයෙන් ව්‍යාප්ත වන සමාගම්වල අධිකාරය හා තරගය හමුවේ සිය කලාත්මක ස්වාධීනත්වය රැකගැනීමට අරගලයක යෙදෙන ජේමිස් සිල්වා සහ ඔහුගේ පරිවාර ගායක හා සංගීතවේදී පිරිස අලුතින් මතු ව එන ගුවන් විදුලිය විසින් එල්ල කරන අභියෝගයට ද මුහුන දෙනවා. ඒ අතර සිය පරමාදර්ශ අත නොහැර නිර්මානකරනයෙහි තත්පර වන සිල්වාට ආර්ථික අහේනිය හා පවුලේ සම්බන්ධතා බිඳ විසිර යාම මගින් අත්පත් වන්නේ ශෝචනීය ඉරනමක්. ඔහුත් ඔහු වටා සිටින චරිතත් මේ අත්දැකීම් සමුදාය හරහා ගමන් කරන අයුරු කිසියම් අතිනාටකීය ඛේදවාචී ක්‍රමවේදයකට අනුව ඉදිරිපත් කිරීම අධ්‍යක්ශවරයාගේ අරමුන වූ බව පෙනීගියා.

මෙය අර්ධ-වාර්තා රංගමය ස්වරූපයකින් නිර්මානය වූ නාට්‍යයක්. ජයලත් මනෝරත්නයන් මීට පෙර ද මේ ආකෘතිය ඉතා සාර්ථක අන්දමින් උපයෝගී කරගෙන තිබුනත් මේ අවස්ථාවේ එය නාට්‍යයේ තේමාව හා අන්තර්ගතය සමග කෙතරම් හොඳින් ගැලපුනා ද යන්න මට නම් ප්‍රශ්නයක්. ක්‍රමයෙන් අලුත් වුනු තාක්ශනයේ වර්ධනය, එම වර්ධනය මත බලපෑ ප්‍රාග්ධනයේ අනුහස හා කලාකරුවන්ගේ ඉරනම පිලිබඳ ඓතිහාසික වාර්තා මත පදනම් වෙමින් ලියා තිබුනු පිටපත වරින් වර ලංකාවේත් මේ කලාපයේ අනිත් තැන්වලත් නිදහස් අරගලය වෙත යොමු වෙනවා. ඒත් ඒ යොමු වීම අසම්පූර්න යි. හුදෙක් මතුපිටින් කරන සඳහන් කිරීම් කීපයකින් විතරක් මේ සමාජ - ආර්ථික - දේශපාලනික සන්දර්භය සාධාරන අන්දමින් නාට්‍යයට සම්බන්ධ කරන්න හැකියාව ලැබෙන්නේ නෑ. බොහෝ විට දකින්න ලැබෙන්නේ මේ කලාකරුවන් (ශිල්පීන්?) කිහිප දෙනා සාකච්ඡාවේ යෙදී සිටින අයුරක්. ඔවුන් හරහා කිසියම් "අධ්‍යාපනික" (?) ප්‍රවේශයක් ගනිමින් ඉතිහාසයේ ඇතැම් සිද්ධීන් වාර්තාගත කිරීමට වෑයමක් දැරෙනවා.

ඒත් මේ විස්තරය අසම්පූර්න යි. ප්‍රමානවත් ගැඹුරකින් ගවේශනය කෙරිලා නැහැ. ඒ නිසා වාර්තා රංගයක දිග පලල තුල පවා ඊට සාධාරනයක් ඉශ්ට වුනු වගක් මට නම් හිතෙන්නේ නැහැ. අනිත් අතට නාට්‍යය තුල සිටින චරිත බෙහෙවින් පා වෙන ස්වරූපයක් පෙන්නුම් කරනවා. ඔවුන් අතර සබඳතා මෙන් ම ඔවුන් ඇතුලත සිදු වන ඝට්ටනයන් නිරූපනය කෙරෙන විදිහ ගැඹුරු මදි. ඒ කාරනය අතින් මෙහි දී අතිසරලීකරනයක් දකින්න ලැබෙනවා. ඇත්ත: අතිසරලීකරනය ඇතැම් කලාත්මක ප්‍රකාශන සඳහා ආධාරකයක් වෙන්නත් කෘතියක බලය වැඩි කරන්නත් කරන්නත් උදව් වෙන අවස්ථා තියෙනවා. ඒත් මෙතන වුනේ එහෙම නෙමෙයි. ජේමිස් සිල්වාගේ පලමු විවාහයේ බිඳවැටීම ගැන අනිත් චරිත අතර සිදු වන කතාබහෙන් අපට දැනගන්න ලැබුනත් ඔහුගේ දියනිය ගැන අහන්න දකින්න ලැබෙන්නේ හදිසියේ නාට්‍යයේ අවසාන භාගය එලඹෙන විට විතර යි. ඒ ඔහුගේ දෙවැනි විවාහයේ දරුවාගේ මරනයෙන් හා දෙවැනි විවාහයේ බිරිඳ දික්කසාද නඩු පැවරීමෙන් පසු ව යි. මේ පවුල තුල ජීවිතය, එහි නිතර කියන පරිදි ම ජේමිස් සිල්වාට සිය බිරිඳ හා දරුවන් "මගඇරීම" පිලිබඳ ඛේදවාචකය අපට එතරම් බරපතල විදිහට දැනෙන්න සලස්වන්න නාට්‍යකරුවා සමත් වෙන්නේ නෑ.

රඟපෑම් අතින් ගත්තත් යම්යම් ගැටලු දකින්න ලැබුනා. ඇතැම් අවස්ථාවල නලුනිලියන් පේලියට හිටගෙන වරින් වර එක්කෙනා බැගින් ඉදිරියට පැමින කතා කරන ආකාරය - තරුන පරපුරේ සංගීත ශිශ්‍යශිශ්‍යාවන් සංගීතය ගැන ප්‍රවීනයකු සමග වාද කරන අවස්ථාවේ - සිහිපත් කලේ පාසැල් විවිධ ප්‍රසංගයක දැකිය හැකි නුහුරු හා ආධුනික ලක්ශන.

ලංකාවේ සංගීත ක්ශේත්‍රයේ වර්ධනය හා එය විසි වැනි සියවස මුල මෙරට විප්ලවවාදී දේශපාලන අරගල සමග දැක්වූ සංකීර්න අපෝහකාත්මක සම්බන්ධය කලාකරුවකුට ඉතා වැදගත් තේමාවක්. ඒ ගැන සැකයක් නැහැ. එය තුල සමසමාජ ව්‍යාපාරය හා පසු ව බෝල්ශේවික් ලෙනින්වාදී පක්ශය කලාකරුවන් හා බුද්ධිමතුන් තුල දැල්වූ අපේක්ශා පිලිබඳ කතාවක් තියෙනවා. ඒ වගේ ම ප්‍රාග්ධනය හා ජාතික ධනේශ්වරය එම ප්‍රබෝධය ජාතිකවාදී කෝව තුල මකා දිය කර හැරි අන්දම පිලිබඳ කතාවක් ද තියෙනවා. මෙය නිදහසෙන් පසු මෙරට කලාකරුවන්ගේ ගමන් මග පිලිබඳ කතාවක් බවට පත් වෙන්න හොඳ ම විභවයක් තිබුනු කතා වස්තුවක්. අනිත් අතට ප්‍රාග්ධනය ඉදිරියේ කලාකරුවාගේත් කලා නිදහසේත් ඉරනම පිලිබඳ සුපුරුදු තේමාව මෙහි තියෙනවා. මේ සියල්ල මනා කලාත්මක සත්කාරයක් නොලබා අමුවෙන් පිලුනු වෙන ගතියක් එය නැරඹූ මට දැනුනා.

නාට්‍ය පිටපත නලුවන්ට රඟපෑම සඳහා ඒ තරම් ගැඹුරු හා සංකීර්න අවස්ථා ලබා නොදීම හේතුවෙන් අධ්‍යක්ශවරයා තෝරාගෙන තිබූ මාර්ගය වුනේ පාත්‍ර වර්ගයාගේ ජීවිත හැකිතාක් අතිශයෝක්තිගත ලෙස ඛේදජනක කිරීම යි. ඔවුන් ලෝ දහමින් වැදෙනා ප්‍රහාර හමුවේ කායික ව හා මානසික ව කැඩී බිඳී අබලන් ව ගිය සුන්බුන් ගොඩක් බවට පත් වෙන අන්දම අප ඉදිරියේ දිගහැරෙනවා. මේ අතිශයෝක්තිය නාට්‍යයේ වස්තු විශය විසින් ඉල්ලා සිටින දෙයක් ද? මට වැටහෙන්නේ එය එසේ නොවන බව යි.

අප ඉදිරියේ චිත්‍රනය කෙරුනු දෙය අතිශය බලගතු අසාරදෘශ්ටියකින් පැහැගැන්වී තිබුනා. කලාකරුවාගේ අරගලය - කලාව සඳහා මෙන් ම යහපත් ජීවිතයක් සඳහා කරන අරගලය - නියත වසයෙන් ම පරාජයට නියමිත බවත් ශෝක සන්තාප ගංගාවක ගිලී වියැකෙනු මිස ඔහුට වෙනත් මගක් නොමැති බවත් ඇඟවුම් කරන නාට්‍යය ප්‍රේක්ශකයින් අතරින් කිසියම් සහානුභූතියක් දිනා නොගත්තා නෙමෙයි. ඒත් මෙහෙම දේකුත් තිබුනා : ඉතා අත්තනෝමතික මට්ටමට නැඟුනු මේ ඛේදවාචී රංගනවලින් කම්පනයට පත් වුනු ප්‍රේක්ශකයා නිහඬ වුනේ වරක් දෙකක් විතර යි. අනිත් අවස්ථාවල ඔවුන්ට හිනාගියා! මෙය නාට්‍යයේ යොදාගෙන තිබෙන ඒකමානීය රූපනවේදය (රංග රීතිය) නිසා හටගත් දෙයක් ද නැත්නම් හැම දේකට ම හිනා වෙන්න බලාගෙන ඉන්නා පේරාදෙනි (අව)රසික පර්ශදයේ දුබලතාව නිසා වුන දෙයක් ද යන්න ගැන වාද කරන්න බැරි නෑ. ඒත් මේ තත්වයට නාට්‍යයේ පිටපත හා එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සීමා වුනු අධ්‍යක්ශනයත් වග කිව යුතු බව මගේ හැඟීම යි.

සමකාලීන සමාජ දේශපාලන කලම්භනයන් අබියස කිසියම් නිරායුධ බවකට ලක් වුනු කලාකරුවකු මුහුන දෙන අර්බුදයක් මෙහි දී අපට මනෝරත්නයන් වෙතින් පේනවා. මෙහි අතිනාටකීය ලෙස පෙන්නුම් කරන ඛේදවාචකය මෑත කාලයේ කලාකරුවන්ගේ ජීවිත තුලින් "සැබෑ ජීවිතයේ ද" අපට දැකගන්න ලැබුනා. ආර්ථික අර්බුදයත් ඊට රටරටවල පාලක පන්තීන් දක්වන ප්‍රතිචාරත් කලාවේ මලගමට මිස වර්ධනයකට තුඩු දෙන දේවල් නෙමෙයි. මේ තත්වය කලාකරුවන්ගෙන් සැලකිය යුතු පිරිසත් බරපලත දුර්මුඛ වීමකට ඇද දමන බවට හොඳ ම සංඥාවක් හඬ නිහඬ කෘතිය.

ඔවුන්ට මේ අර්බුදයෙන් ගොඩ එන මාර්ගයක් පේන්න නැහැ. එම නිසා නොකඩවා සැඬ පහර උත්සන්න වෙන දුක්-සෝ-සුසුම් ගංගාවක සිය කාතියත්, ප්‍රේක්ශකයිනුත් ගිල්වා දැමීම විධික්‍රමයක් බවට පත් වෙනවා. මෙවැනි කෘතියක රූපනවේදය සිය අනුප්‍රානය ලබාගන්නේ අවරට ගිය අතිනාටකීය ටෙලි නාට්‍ය කලාවෙන් දෝ යි මට විටෙක හිතෙනවා. ප්‍රශ්නයේ මේ පැතිකඩ වෙන ම විභාග කල යුතු කරුනක්.

නලුවකු යනු සිය ශරීරය තුල තමා පමනක් නො ව අන් සියලු දෙනාත් ගැබ් කරගෙන සිටිනා යෝධයෙක් වැනියි. මේ ගැබ් කරගැනීම දීර්ඝ කාලයක අභ්‍යාසයෙන් හා ජීවිත පරිඥානයෙන් අත්පත් කරගැනෙන අර්ථසිද්ධියක් බැවින් ඊට කෙටි විකල්ප නැහැ. ලෝකය පිලිබඳ, ජීවිතය පිලිබඳ, එනයින් මිනිස් අප පිලිබඳ ඥානය සිය එලඹ සිටීමෙන්ම (presence) මූර්තිමත් කිරීමෙහි සමත් නලුවාගේ ශරීරය එම කාර්යය නවතා දැමීම යනු සිතාගත නොහැකි අන්දමේ දැවැන්ත සංස්කෘතික අහිමි වීමක්, දරිද්‍රතාවට වැටීමක්. අධ්‍යක්ශවරයකුට එවන් පරිනතභාවයකින් හෙබි නලුවකු හමු වීම අගනා නාට්‍ය පිටපතක් ලැබීමට නොදෙවෙනි අසිරිමත් හමු වීමක්.

විජය නන්දසිරිගේ අභාවය යලි පිරවීම ඉතා අපහසු හිඩැසක් අපේ රංග කලා ක්ශේත්‍රයෙහි ඇති කර තිබෙන බව කීම කිසි සේත් අතිශයෝක්තියක් නෙමෙයි. ඔහුගේ රංග කලා ජීවිතයේ ආරම්භය හා මෑත කාලීන රඟපෑම් ("ජනප්‍රිය" හා ප්‍රහසනාත්මක නාට්‍ය, ටෙලි නාට්‍ය, චිත්‍රපට) සසඳමින් විනිශ්චයන් දීම ඉතා ලේසි වැඩක්. ඒක කරන්න ඕනෑ තරම් අය ඉන්නවා. සමහරු පෙනී සිටින්නේ හාස්‍යය මරනීය අන්දමින් "ඇලජික්" වුනු සත්ව කොට්ඨාසයක් වගේ. ඔය විනිශ්චයකාර වැඩේ අතිසරලයි, ඒකාංශිකයි; එය මේ කලාකරුවා පිලිබඳ අංගසම්පූර්න ඇගැයුමක් කිරීමට බාධාවක්.

ඔහුගේ මෑත කාලීන ප්‍රහසන රංගනයන් ගැන මහදැනමුතු කතන්දර කියන, කෝචොක් දමන උදවියගේ හාන්සි පුටුවලට පහසුවෙන් පෙනෙන, එහෙත් ඔවුන් නොකියන අනිත් පැත්ත කුමක්ද?

විජය නන්දසිරි පසුගිය වසර විස්සක පමන කාලයක් තිස්සේ දියවැඩියා රෝගයෙන් පෙලුනු පුද්ගලයෙක්. එයින් හටගත් අනේක විධ අතුරු ආබාධ ද ඔහුට තිබුනු බව ඔහුගේ මරනය පිලිබඳ පල වූ වාර්තාවල සඳහන් වුනා. පූර්න කාලීන හා වෘත්තීය නලුවකු එවැනි රෝගී තත්වයන්, හදවත් සැත්කම් යනාදිය සමග ජීවිතයට මුහුන දෙන්නේ කෙසේ ද? පුලුවන් නම් බලය තිබෙන ආන්ඩුවේ, "චින්තනයේ", "පුරවැසි" බලකායන් හැටියට පෙනී සිටිනා පරපුරකට එක් වී යමක් කරගැනීමට වෑයම් කිරීම ඇත්තට ම වරදින විකල්පයක් නෙමෙයි; ඇත්ත - මම ඒක පිලිගන්නවා. එහෙම කරලා හරි ගිය අය කොච්චර ඉන්නවද? ඒත් විජය නන්දසිරි කලේ ඒක නෙමෙයි. දුර සිට බලන අපට පෙනෙන්නේ ඔහු තමන් ප්‍රවීනත්වය ලද විශය තුලම රැඳී හිඳිමින් ජීවිතය සඳහා සටන් කර ඇති බවයි. මනමේ, සිංහබාහු, මහාසාර වැනි ඔහුගේ මුල් කාලීන නාට්‍ය රංගනයන් සමග බෙහෙවින් විසංසන්දනය කෙරෙන මෑත කාලීන නාට්‍ය, ටෙලි නාට්‍ය හා චිත්‍රපටි සමග නලුවකු ලෙස ඔහුගේ "දෙවැනි ගමන" ඇරඹෙන්නේත් ඔහු රෝගී තත්වයට පත් වන්නේත් බොහෝ දුරට එක ම අවධියක බව පේනවා. එකක් අනෙකට ඍජු ව ම සම්බන්ධ බව සරල අන්දමින් කියා පෑම මගේ අරමුන නෙමෙයි. කලින් ඉපදුනේ කිකිලිද, නැත්නම් බිත්තරේද?

ඒත්, කලාකරුවන්ට පමනක් නොව මොනම අන්දමේ පුද්ගලයකුට වුවත් මනා සෞඛ්‍ය පහසුකම් සඳහා මහ ධන සම්භාරයක් වැය නොකර ජීවිතය රැකගත හැකි වාතාවරනයක් මෙකී කාලය තුල තිබුනාද? දැන් එහෙම වාතාවරනයක් තියෙනවද? සිත හා ගත දෙක ම අධික ලෙස වෙහෙස කරවන කාරියක් වන රට වටා විවිධ තන්හි වේදිකා නාට්‍ය රඟදැක්වීම හා ටෙලි කර්මාන්තයේ නිරත වීම සිය දිනපතා ජීවිතය කරගත්තකුගේ සෞඛ්‍යය ඒ සියල්ල මැද රැකගත හැකි වාතාවරනයක්? ඒ සඳහා සම්පත්?

විජය නන්දසිරිගේ ප්‍රතිභාවට සේ ම දීර්ඝ කලත් තිස්සේ නොකඩවා වේදිකා නලුවකු ලෙස වැඩ කිරීම හා පුහුනු වීම මගින් ඔහු ලබා සිටි ප්‍රවීනතාවට සරිලන කලා කෘති නිපදවෙන කාලපරිච්ඡේදයක සිය ජීවිතයේ පරිනත ම අවධිය ගත කරන්න ඔහුට ඉඩ ලැබුනේ නැහැ. ඔහුගේත් මෑතදී අභාවප්‍රාප්ත වූ තවත් බොහෝ දක්ශ නලුනිලියන්ගේත් ඛේදවාචකය එයයි. ඊනියා කර්මාන්ත හැටියට හෝ ක්ශේත්‍ර හැටියට ගත් විට නාට්‍ය කලාව, රූපවාහිනිය හා සිනමාව යන තුනම දැවැන්ත කඩා වැටීමකට ලක් වූ අවධියක සිය ජීවිතයේ පරිනත අවධියට ලඟා වුනු නලුවෙක් විජය නන්දසිරි. "ටෙලි කම්කරුවා" යන යෙදුම සම්පූර්නයෙන් අර්ථවත් කරන තරමට නලුවා පරිවර්තනය වී අවසන් වුනු කාලපරිච්ඡේදයත් මෙය යි. මේ කර්මාන්තවල කඩා වැටීම සහ විජය නන්දසිරි වැන්නන් වඩා "සැහැල්ලු", "ජනප්‍රිය" හා "වානිජ අතින් සාර්ථක" "අවර ගනයේ" කලා කෘති වෙත යොමු කිරීමට මුල් වූ හේතු අතර තියෙන සම්බන්ධය ගැන සිහිය පිහිටුවන්නේ නැතුව මේ කිසිම කාරනයක් ගැන කතා කරන්න අමාරුයි. විජය නන්දසිරිගේ මෑත කාලීන රංග කලා කටයුතු කෙරෙහි කනස්සලු වන, ඒවාට විරෝධය දක්වා ඔහු අවප්‍රමාන කොට මඳකට ලොකුකම අත්පත් කරගන්නා අය ඇත්තටම විරෝධය පල කල යුතු, එරෙහි විය යුතු වන්නේ මේ දුර්දශා සම්පන්න වාතාවරනය නිර්මානය කල පවත්නා ලෝක පර්යායට, ධනේශ්වර ක්‍රමයට නෙමෙයිද?

නලුවකු යනු සිය ශරීරය තුල තමා පමනක් නො ව අන් සියලු දෙනාත් ගැබ් කරගෙන සිටිනා යෝධයෙක් වැනි යි. මේ ගැබ් කරගැනීම දීර්ඝ කාලයක අභ්‍යාසයෙන් හා ජීවිත පරිඥානයෙන් අත්පත් කරගැනෙන අර්ථසිද්ධියක් බැවින් ඊට කෙටි විකල්ප නැහැ. ලෝකය පිලිබඳ, ජීවිතය පිලිබඳ, එනයින් මිනිස් අප පිලිබඳ ඥානය සිය එලඹ සිටීමෙන් ම (presence) මූර්තිමත් කිරීමෙහි සමත් නලුවාගේ ශරීරය එම කාර්යය නවතා දැමීම යනු සිතාගත නොහැකි අන්දමේ දැවැන්ත සංස්කෘතික අහිමි වීමක්, දරිද්‍රතාවට වැටීමක්.

තට්ට ගායිකාව නාට්‍යය නැවතත් වරක් - සිව් වැනි වරටත් - නිශ්පාදනය වෙනවා. 2002-2003 කාලයේ මේ නාට්‍යය මුලින් ම වේදිකාගත වෙනකොට එහි හිටපු අපි හැමෝම මේ ක්ශේත්‍රයට ඉතාම අලුත්. මහ විසාල නම් සහ ප්‍රතිරූප එකක් වත් ඒ නිශ්පාදන දෙකේ තිබුනෙ නෑ. ඒත් සංස්කෘතික ඇමතිගෙන් වත්, ඇමති පත් කරපු විනිසුරු මඩුල්ලෙන් වත්, රාජ්‍ය තන්ත්‍රයේ සේවාවට-තේවාවට-වන්දිභට්ටකමට කැප ව සිටින අනුමන්ඩලයෙන් වත් "අපේ නාට්‍යය ශෝයිද සර්" කියලා අහන්නෙ නැතුව, රාජ්‍ය නියාමන යාන්ත්‍රනය වෙනුවෙන් නො ව ප්‍රේක්ශකයා වෙනුවෙන් නාට්‍යයක් නිපදවන්න අපිට හැකි වුනා. කොටින් ම, එදා මේ නාට්‍යය, දැන් මරා දමා ඇති ජෝන් ද සිල්වා රඟහලේ වේදිකාගත කෙරුනේ රාජ්‍ය නාට්‍ය තරගය (උලෙල) අවසන් වී හරියට ම සතියකට පසුවයි. අප විශ්වාසය තැබූ ප්‍රේක්ශක ජනතාව අමතන්න අපේම අත්වලින් ඇඳපු පෝස්ටර් ව්‍යාපාරයක් අපට තිබුනා. රඟහල පිරෙන්න සෙනග හිටියා. අපට මුනගැහුනේ නාට්‍ය කලාව ගැන දැනුවත් ගුනාත්මක ප්‍රේක්ශකාගාරයක් බව නාට්‍යය අවසානයේ ඔවුන් දැනහඳුනාගෙන කතාබස් කරන විටත් වැටහුනා.

මේ වතාවේ පුංචි තියටර් එකේ තට්ට ගායිකාව වේදිකාගත වෙන්නේ රාජ්‍ය (ජාතික?) නාට්‍ය උලෙල අවසන් වී හරියටම පැය විසිහතරක් ඇතුලත යි. එදා මෙදා තුර මේ නාට්‍යය රාජ්‍ය නාට්‍ය තරගය, යොවුන් නාට්‍ය තරගාවලිය, ජලසම්පාදන නාට්‍ය තරගය, මධ්‍යම පලාත් නාට්‍ය තරගය, පැනිදෙනිය පොදු වැසිකිලි නාට්‍ය තරගාවලිය ... මෙකී නොකී කිසිදු තරගයක - බොහෝ විට රාජ්‍ය තන්ත්‍රය හා එහි සදාචාරය නියෝජනය කරන, එමගින් නාට්‍ය කලාවේ දිග පලල නිර්වචනය කරන - නියාමක වියතුන් විසින් ඇඳ දෙනු ලැබූ කොටු තුල අඹ ඇට පනින්නට යවා නැති බව සිහිපත් කරන්නේ ඉතා අභිමානයෙන්. වෙනත් වචනවලින් කියතොත්, මේ නාට්‍යය තවත් නාට්‍යකරුවන්ගේ නිර්මානවලට එරෙහි ව, පාලක පන්තියේ අත්පොලසන් ලබන අටියෙන් මල්ලව පොර තරගවල යෙදී නෑ. මේක කලාත්මක ප්‍රයත්නයක්. ජීවිතය ගැන, මිනිස් සම්බන්ධතා ගැන, සන්නිවේදනය හා භාශාව ආදිය ගැන විශේශ දෘශ්ටි කෝනයකින් බලන, ඒවායේ ප්‍රශ්නකාරී පැතිකඩ අනාවරනය කරන නාට්‍යයක්. මේ වතාවේත් එහි එල්ලය ප්‍රේක්ශකයා මුනගැසීමයි.

අද ආපසු හැරී බලන විට තවත් අසිරිමත් දෙයක් කල්පනා වුනා. මේ නාට්‍යයේ රඟපෑම සඳහා යොදාගන්නා ක්‍රමවේදය ඇත්තට ම විනිශ්චය මන්ඩලයක් අබියස රඟපාන්න යොදාගෙන වැඩක් නැති ක්‍රමයක්. හිස් රංග ශාලාවක ඊනියා "පලමු වටය" හෝ "ප්‍රාදේශීය වටය" වෙනුවෙන් විනිසුරන් අබියස ඇඹරෙන්න මේ නාට්‍යයට බෑ. මොකද මේ නලුනිලියන්ට ප්‍රේක්ශකාගාරය එක්ක ගනුදෙනුවක් තියෙනවා. පිරී ගිය ප්‍රේක්ශකාගාරයක් සමග මුහුනට මුහුන, දෙනෙතට දෙනෙත මුන නොගැහී මේ නාට්‍යයේ ගින්දර පත්තු වෙන්නේ නෑ. මේ ක්‍රමවේදය ඊට පෙරත් කංචුකා ධර්මසිරි අධ්‍යක්ශනය කල තවත් නාට්‍යවල තිබුනා.

දෙවන ලෝක යුද්ධය අවසන, ඊට ප්‍රථම දශකය පුරා ඉහවහා ගිය ප්‍රතිගාමීත්වයටත් ජීවිතය පිලිබඳ මධ්‍යම-පාන්තික-මුග්ධ-සංතෘප්තියටත් එරෙහිව ගසන ලද කැරැල්ලක් බඳු මේ නාට්‍යයට නාට්‍ය තරග භූමිවල වියරනයට අනුගත ආචාර-සමාචාරවත් හැසිරීම්, කුහක ආත්මතෘප්තිය හා ස්වාමි ප්‍රීනනය සඳහා ම නිරත වන මල්ලව පොර බඳු රඟදැක්වීම් සහිත වාතාවරනය හා සදාචාර වෘත්තිය ඉහිලුම් දෙන්නේ නෑ. අවසාන විග්‍රහයේ දී මේ නාට්‍යය එවැනි අවකාශවලට පිටත සිට එල්ල කරන ශෙල් වෙඩි ප්‍රහාරයක් වැනියි.

UPDATE on 2022.12.29 : This method no longer works. This page has been archived. Please see this page for current information on Sinhala input support for Sinhala in GNU/Linux distributions.

This post shows how to enable Unicode Sinhala support in Trisquel GNU/Linux with SCIM (Smart Common Input Method platform). The same steps should work with Ubuntu, Linux Mint or any other Ubuntu-based distribution. 1) Open a terminal. Then type the following command and hit ENTER (you can simply copy-paste what I have written below):

sudo apt-get install fonts-lklug-sinhala scim scim-gtk-immodule im-switch scim-m17n m17n-db m17n-contrib language-pack-si-base

You will be asked to enter your password, type it and hit ENTER. The password will not be visible you when you type it in the terminal; so don't panic if you don't see any indicator when you type. It will now install all the packages you need when writing and reading Unicode Sinhala. Wait until the installation process is complete.

2) Then type (or copy-paste) the following command into the terminal and hit ENTER:

rm -f ~/.xinput.d/* ; im-switch -z all_ALL -s scim-immodule

3) Log out and log in. There is no need to restart.

4) Configure how to switch to Sinhala: You will now see a new icon on your task bar. Right click on it and open SCIM setup. In the FrontEnd > Global Setup section you can select a key combination to switch between English and Sinhala or to trigger different input methods. In IMEngine > Global setup section you can select Sinhala and disable all the other languages if you prefer. When it comes to typing Sinhala, personal preference is si-wijesekara. But there are several other input methods you can select. This is entirely up to each user's preference.

DISCLAIMER: Sinhala enabling instructions for GNU/Linux on siyabas.lk website are not up-to-date. Some of the packages they mention are no longer available it seems. Even when I managed to find the missing packages and get ibus installed, I didn't find the experience satisfactory. Last time I checked, there was an ugly "highlighted spot" right next to the cursor; the character that is being typed at any given moment appeared to be "selected" or "highlighted". It was extremely disturbing when I had to spend long hours writing or editing texts. After several attempts in resolving this issue, I decided to use SCIM, an older and more user-friendly input method platform to type Sinhala. Several of my friends encountered these problems when they attempted installing Sinhala. So I started recommending the above steps to everyone. I am posting it here for my own convenience.

Hello and welcome to my new blog, omniana! As the name suggests, this is a space where I will be collecting pretty much everything; all sorts of stuff; things I learn, notes to self, and sometimes, notes to everyone!

According to Wiktionary, omniana means "pieces of information concerning everything." It was @perloid who mentioned the word omniana in a recent GNU social conversation. Oh, and GNU social is one of the topics I want to write about, later, when I have time and when I am not procrastinating.